Gryfiński Festiwal Miejsc i Podróży - Włóczykij

Edward Rymar - Waldensi z "kacerskich" okolic Chojny w XIV-XV wieku (fragment)

[Redakcja Włóczykija: W sierpniu 2009 roku ukaże się pierwszy numer nowego regionalnego periodyku - "Rocznik Chojeński". Wśród tekstów, które zostaną opublikowane, znajdzie się artykuł o ruchu heretyckim w okolicach Chojny w XIV i XV wieku, autorstwa prof. Edwarda Rymara. Poniżej króciutki fragment zapowiadający publikację]

Edward Rymar
Waldensi z "kacerskich" okolic Chojny w XIV-XV wieku.

O heretyckich ruchach w średniowieczu na Pomorzu oraz sąsiadującej z nią od południa brandenburskiej Nowej Marchii (w ramach diecezji kamieńskiej) powstały liczne już rozprawy. Rozpoczął je u schyłku XIX w. Wilhelm Wattenbach, wykorzystując odkrywane właśnie akta procesowe przeciwko heretykom z końca XIV w., w formie rękopisów przechowywane w bibliotece kościoła kolegiackiego w Greifswaldzie . Potem w XX w. problematykę herezji w Brandenburgii podejmował Gottfried Brunner , a w odniesieniu do tzw. "kacerskich wsi" z okolic Cedyni chojeński historyk Paul Schwartz . Wielkim kontynuatorem badań nad tą problematyką w XX w. stał się Dietrich Kurze, który też w obszernym tomie wydał drukiem źródła do herezji na Pomorzu i Brandenburgii z lat 1261-1618 , tworząc solidny fundament pod dalsze badania bez konieczności powtarzania kwerendy archiwalnej. W polskiej nauce sięgnął po te prace Wincenty Swoboda . Odsyłając do tych poprzedników zainteresowanego czytelnika, tu zajmiemy się niektórymi aspektami historii grup heretyckich właśnie w "kacerskich wsiach" w obszarze tzw. Cedyńskiego Winkla, tj. regionu, który w XIV-XV w. ograniczony był od zachodu i południa Odrą, od północy Piaskową (Wysoką) Puszczą, od wschodu rynną jeziora Morzycko i rzeki Słubi k. Morynia, od południowego wschodu Puszczą Smolnicką (potem Łysogórskim Lasem).

Nowe Objezierze - dawniej jedna z heretyckich wiosek na terenie tzw. Cedyńskiego Winkla

Sekta waldensów bierze miano i początek od Piotra Valdes (Waldo), kupca z Lyonu z XII wieku. Po studiach nad Biblią doszedł on do wniosku, że obowiązkiem chrześcijanina jest życie w ubóstwie Jezusa i apostołów. Rozdał przeto majątek i począł nawoływać do wyrzeczenia się dóbr materialnych. Mając biskupi zakaz działalności w 1179 r. udał się do Rzymu, lecz papież Aleksander III zakazu nie uchylił, a wobec dalszego oporu jego następca Lucjusz III w 1184 r. obłożył go wraz z wyznawcami ekskomuniką. Valdes ścigany przeniósł się do Czech gdzie zapewne zmarł w 1197 roku. Ośrodki jego wyznawców znajdowały się w Lombardii i Piemoncie. W Nowej Marchii pojawili się już w czasach Askańczyków. Od przełomu XIII/XIV w. przez Odrę przenikali najpierw do ziemi chojeńskiej, gdzie w pierwszej ćwierci XIV w. powstało wielkie skupisko kacerzy. Po okresie zamętu spowodowanego wymarciem margrabiów askańskich, już na początku panowania Wittelsbachów, bo w 1327, podjęto przeciw nim w biskupstwie kamieńskim postępowanie inkwizycyjne.(...)